Balkanski teatar zvani Aleksandar Vučić

Međunarodni institut za bliskoistočne i balkanske studije (IFIMES) iz Ljubljane, Slovenija, redovno analizira dešavanja na Bliskom istoku i Balkanu. IFIMES analizira aktuelna dešavanja u Srbiji povodom inicijative o pokretanju unutrašnjeg dijaloga o Kosovu i povlačenja cJelokupnog osoblja Ambasade Srbije iz Skopja na konsultacije u Beograd. Iz analize „Srbija: Balkanski teatar zvani ’Aleksandar Vučić’“ objavljujemo najzanimljivije delove.

Republika Srbija odnosno njen predsjednik Aleksandar Vučić (SNS-Srpska napredna stranka) i ministar vanjskih poslova Ivica Dačić (SPS-Socijalistička partija Srbije) ponovno su u fokusu regionalnih događanja. Nedavno je predsjednik Srbije Vučić pokrenuo inicijativu o unutrašnjem dijalogu o Kosovu, a neposredno poslije toga uslijedilo je povlačenje kompletnog osoblja Ambasade Republike Srbije iz Skoplja.

Navodni razlog za povlačenje kompletnog osoblja Ambasade Srbije iz Skoplja na konsultacije u Beograd, što predstavlja presedan u bilateralnim dilomatskim odnosima, jer je nedvosmisleno konstatovano pojačano ofanzivno obavještajno djelovanje Republike Makedonije protiv organa i institucija Srbije i da je u to uključen strani faktor. Nezvanično se smatra, da je povlačenje osoblja Ambasade Srbije iz Skopja na konsultacije uslijedilo zbog navodno moguće podrške Makedonije članstvu Kosova u UNESCO. Kosovo nije ni podnijelo aplikaciju za članstvo u toj organizaciji, jer nije ispunilo dva potrebna uslova, a  to je donošenje Zakona o vjerskim slobodama i Zakona o kulturnom nasljeđu.

Zašto je Srbija priznala Makedoniju tek 1996.godine?

Nedavna historija dvije države, Republike Srbije i Republike Makedonije, uprkos stalnim ponavljanjima dvojca Vučić - Dačić, da se radi o prijateljskim državama i o bliskosti dva naroda predstavljaju samo političku frazu za jednokratnu upotrebu.

Srbija je uspostavila bilateralne odnose sa Makedonijom tek 8.aprila 1996.godine, kada je Makedoniju već priznalo više od 80-tak drugih država. Neizbježno je pitanje zašto je Srbija priznala Makedoniju tek 1996.godine ako se radi o prijateljskoj i veoma bliskoj državi/narodu?

Raspad SFRJ započeo je ratom u Sloveniji, Hrvatskoj i kasnije u Bosni i Hercegovini. Režim Slobodana Miloševića (SPS) smatra se najodgovornijim za rasplet jugoslovenske krize i vođenje ratova. To je nedvosmisleno u svojim presudama potvrdio i Međunarodni krivični sud za bivšu Jugoslaviju (ICTY) u Haagu. (Veliko)srpski projekat u realizaciji Miloševićevog režima i učestvovanje Jugoslovenske narodne armije (JNA) nadahnut Memorandumom Srpske akademije nauka i umjetnosti (SANU) radio je na stvaranju tzv. srpskih paradržava odnosno „krnje Jugoslavije“.

Tako je u Republici Hrvatskoj stvorena tzv. Republika Srpska Krajina, dok je na dijelu teritorije Bosne i Hercegovine stvorena samoproglašena Republika Srpska. Miloševićev režim smatrao je, da potrebno stvoriti novu državu na temelju (veliko)srpskog projekta, koji bi pored Srbije i Crne Gore, sačinjavali tzv. Republika Srpska Krajina i tzv. Republika Srpska. U tim planovima neizostavna je bila i Makedonija na koju se računalo kao na tradicionalnu srpsku zemlju (vardarska Makedonija).

Pošto je (veliko)srpski projekat doživio fijasko u Hrvatskoj, u Bosni i Hercegovini je djelomično realizovan kroz priznavanje entiteta Republika Srpska kao dijela unutrašnje ustavne strukture BiH, zvanični Beograd je shvatio da su time propali i njegovi planovi sa Makedonijom, kao budućim dijelom nove (veliko)srpske države. To su razlozi zašto je Srbija tek 1996.godine priznala Republiku Makedoniju.

Uloga Srbije u događajima 27.aprila 2017

U makedonskom parlamentu (Sobranje) došlo je do nasilnog upada „nepoznatih lica“ pristalica VMRO-DPMNE, koji su navodno bili nezadovoljni izborom Albanca Talata Xhaferija (DUI) za predsjednika Sobranja. Tada je došlo do nasilja u kojima je, između ostalih, povrijeđen Zoran Zaev (SDSM), premijerski kandidat i predsjednik Socijaldemokratskog saveza Makedonije.

Za razumijevanje srpsko-makedonskih odnosa važna je činjenica da je Aleksandar Vučić imao tijesnu saradnju sa Nikolom Gruevskim (VMRO-DPMNE), jer su obje stranke SNS i VMRO-DPMNE desničarske konzervativne i u mnogim aspektima nacionalističke i autokratske stranke. Gruevski je nekada bio savjetnik Vlade Srbije i duboko je involviran sa strukturama u Beogradu. Režim Gruevskog odgovoran je za kriminal i korupciju enormnih razmjera (smatra se da je preko 5 milijardi € nezakonito iznešeno iz države) te za nezakonito prisluškivanje 25.000 lica, što je podstaklo na masovne demonstracije protiv njegovog režima, kojeg su snažno podržavali Beograd ali i Rusija.

Srbija je željela zadržati svoj uticaj u Makedoniji, a istovremeno spriječiti ulazak Makedonije u punopravno članstvo NATO-a, što je ujedno i srpski i ruski interes. Zbog toga je u Makedoniji instalirana raspostranjena srpska obavještajna mreža, koja je vršila usluge i za treće države. Ne iznenađuje činjenica da je upravo u Sobranju 27.aprila 2017.godine za vrijeme nereda i nasilja primjećen i bivši zamjenik direktora Bezbjedonosno informativne agencije (BIA) Goran Živaljević, sada u funkciji savjetnika u Ambasadi Srbije u Skopju.

Bezbezbjedonosno-obavještajni stručnjaci, smatraju da je u dešavanja u Sobranju bila aktivno uključena srpska obaveštajna služba, koja je vršila usluge i za treću državu.

Formiranjem nove Vlade Republike Makedonije 31.maja 2017 započeta je nova epoha, koja ima jasnu evroatlantsku perspektivu države Makedonije. Po svemu sudeći Makedonija treba da postane 30.članica NATO-a što nije u interesu Srbije i Rusije. U međuvremenu je došlo do razotkrivanja srpske obavještajne mreže u Makedoniji što je ubrzalo aktivnosti Srbije, da plasira optužbe protiv Republike Makedonije za njeno navodno obavještajno djelovanje protiv Srbije i njenih institucija, a ustvari radi se o obrnutom. Srbija je u obračun protiv Makedonije krenula sa taktikom „napad je najbolja odbrana“.

Unutrašnji  dijalog za unutrašnju ali i spoljnu upotrebu

Predsjednik Srbije Aleksandar Vučić pokrenuo je inicijativu za pokretanje unutrašnjeg dijaloga o Kosovu. Radi se o poprilično nejasnoj inicijativi, jer država Srbija ima svoje institucije. Dijalog i sve aktivnosti o državnim pitanjima trebaju se voditi unutar institucije sistema i institucionalno djelovanje. Kada je riječ o unutrašnjem dijalogu očito je da predsjednik Vučić želi podijeliti odnosno skinuti odgovornost kada je u pitanju Kosovo, jer otvaranje dijaloga o Kosovu neminovno otvora i dijalog o položaju Albanaca u Preševskoj dolini (Preševo, Medveđa, Bujanovac) i njihovom statusu.

Dijalog između zvaničnog Beograda i Prištine vodi se već skoro pet godina pod pokroviteljstvom EU. Neki rezultati su postignuti, međutim dijalog Vučič i njegov kosovski kolega Hashim Thaçi  koriste i odugovlače dijalog kako bi se utvrdili i/ili održali na vlasti. Zbog toga su nedavno dijalog prenijeli na nivo predsjednika država umjesto da to rade premijeri i Vlade, jer se uglavnom radi o pitanjima, koja su u ingerenciji Vlada.

Aktivnosti Vučića i Thaçija usmjerene su na sprječavanje dolaska na vlast Pokreta Samoopredeljenje (LVV)  i Albina Kurtija za premijera Kosova. Zbog toga su u igru uz pomoć Rusije uključili Behgjeta Pacollija, kontraverznog biznismena i predsjednika političke stranke, koja ima svega četiri poslanika u kosovskom parlamentu, da prestupi u tabor koalicije PAN, koja je pod kontrolom Thaçija i da tako Ramush Haradinaj postane premijer iako njega politička stranka ima svega 10 poslanika u 120-članskom kosovskom parlamentu.

Kome smeta Zoran Zaev?

Izbor Zorana Zaeva za predsjednika Vlade Republike Makedonije predstavlja novi zamah Makedoniji ka ubrzanom članstvu u NATO, a kasnije i EU. Zaev sa svojim novim pristupom vođenja politike i države postao je nadahnuće za napredak ne samo Makedonije nego i političko osvježenje za cijeli region. Razlika između Vučića, Dačića i Zaeva je u tome što Zaev vodi otvorenu, kosmopolitsku, dobronamjernu i dobrosusjedsku politiku, koja nije opterećena hipotekama prošlosti za razliku od Vučića koji ima hipoteku Vojislava Šešelja i Dačića sa hipotekom Slobodana Miloševića.

Pristup, koji je zauzeo Zaev je dijametralno suprotan pristupu Vučića i Dačića. Naime, dvojac Vučić- Dačić sebe pokušavaju predstaviti kao vodeće regionalne lidere, koji garantuju stabilnost regiona. To je samo djelimično tačno, jer način na koji to ostvaruju je razotkriven. Vučić i Dačić konstano produciraju probleme i krize te se pojavljuju kao rješioci i gasioci tih problema i tako na takav način sebi obezbjeđuju status regionalnih lidera.

Prouzrokovanjem problema i potom njihovim riješavanjem oni od objekta postaju subjekt. To je poznata politika Slobodana Miloševića iz 90-tih godina prošlog vijeka, koja je poražena i koja se više ne može nigdje prodati, a kamo li na Zapadu. Ostaje nejasno zašto je Vučić pokleknuo pred Dačićem, koji je protivnik ulaska Srbije ali i Makedonije i Bosne i i Hercegovine u NATO, a ujedno je i protivnik ulaska Srbije u članstvo EU. Predsjednik Vučić je osoba, koja na kraju plaća račune za djelovanje Dačića, Aleksandra Vulina, Marka Đurića i drugih jastrebova iz svog tabora, jer se teško može oteti utisku da iza takvih politika ne stoji sam Vučić.

Poličko-kriminalne, šovinističke, nacionalističke i profašističke snage u regionu teško prihvataju činjenicu da je Zaev uspio u Makedoniju okupiti široku koaliciju političkih stranaka, ali i građana različite etničke, vjerske i političke pripadnosti, koji su ujedinjeni u različitostima za bolju Makedoniju. Većina političkih lidera na Balkanu svoju politiku temelje na etnicitetu, nacionalizmu, šovinizmu do drugih i različitih, a kvalitet Zaevove politike je upravo u suprotnome što predstavlja novi kvalitet na političkoj sceni i podsticaj za promjene na bolje u drugim državama regiona.

Balkanski teatar zvani „Aleksandar Vučić“

Aleksandar Vučić sve više postaje prvorazredno pitanje ali i problem za međunarodne zvaničnike. Zapad je se mnogo toga naučio na Zapadnom Balkanu 90-tih godina prošlog vijeka. Od Slobodana Miloševića su naučili da jedno govori, drugo misli, a treće radi. Značajan broj ključnih evropskih i svjetskih  lidera je uz pomoć svojih obavještajnih službi shvatio, da je Vučić nekadašnji Miloševićev  pristup još dodatno nadogradio. Zbog toga su svjesni svoje odgovornosti pred domaćim javnostima, ali i zbog svog kredibiliteta i kredibiliteta njihovih politika, da moraju pod dodatnu lupu staviti Vučića i njegovu politiku, koja sve više postaje faktor destabilizacije regiona.

Od evropskih lidera najveća odgovornost je na njemačkoj kancelarki Angeli Merkel (CDU), koja troši novac njemačkih poreskih obveznika u Srbiji, a zauzvrat joj se kao bumerang zbog podrške Vučiću vraća destabilizacija Zapadnog Balkana. Još jedan politički paradoks je vezan za Vučića, naime, još uvijek je kao predsjednik Srbije istovremeno je i predsjednik Srpke napredne stranke (SNS) što govori o njegovom demokratskom kapacitetu. Vučić je suspendovao demokratiju u Srbiju, koju je pretvorio u društvo jednog lica, a premijerku Srbije Anu Brnabić i njenu ulogu derogirao na nivo „političke ikebane“.  To se pokazalo i na primjeru produciranje krize u Makedoniji i obavljenom telefonskom razgovoru predsjednika Srbije Vučića sa premijerom Makedonije Zaevim. Gdje je u svim tim dešavanjima i razgovorima premijerka Srbije Brnabić, koja bi trebala da razgovara sa svojim kolegom premijerom Makedonije, a ne Vučić kao predsjednik države, koji ima ceremonijalne ovlasti. Historija se u Srbiji ponavlja, jer je tadašnji predsjednik Srbije Boris Tadić, antiustavno uveo predsjednički sistem, a premijeru Srbije dodijeljena je dekorativna uloga. Na isti način antiustavno je to uradio predsjednik Vučić.

Srbija je uključena u brojne aktivnosti, koje doprinose destabilizaciji pojedinih država i regiona Zapadnog Balkana. Poznato je, da je Srbija uključena u podršku opoziciji u Crnoj Gori, čiji je jedan dio pokušao izvesti državni udar u oktobru 2016.godine i svrgnuti sa vlasti Mila Đukanovića (DPS). Takođe poznata je podrška Vučića Miloradu Dodiku (SNSD) i njegovoj politici, koja ugrožava teritorijalni integritet i stabilnost i mir u Bosni i Hercegovini i regionu. Uloga Srbije u dešavanjima u Makedoniji je najaktuelnija.

Analitičari smatraju, da je provođenje političkog mobinga nad vlastima u Makedoniji dio strategije, kojom bi se pored navodno već postojeće albanske opasnosti dodala i makedonska opasnost Srbiji odnosno stvorio ambijent, koji bi opravdao dodijeljivanje diplomatskog statusa srpsko-ruskom humanitarnom centru u Nišu, koji bi uskoro mogao postati faktički prva ruska vojna baza na teritoriji Srbije. Pri tome glavnu ulogu ima Dačić.

Destabilizacijom Makedonije pokušava se svrgnuti demokratski izabrana vlast, jer će se u Makedoniji 15.oktobra 2017 održati lokalni izbori, a stvaranjem zategnute atmosfere i haosa pomoglo bi se i Nikoli Gruevskom i VMRO-DPMNE  da ponovno dođu na vlast odnosno da na lokalnim izborima aktuelna vlast izgubi legitimitet i da se ponovno odgodi i/ili čak spriječi ulazak Makedonije u NATO.

Analitičari smatraju, da regionalni balkanski teatar, kojeg svakodnevno priređuje Aleksandar Vučić mora prestati i da Srbija kroz politički mobing, obavještajno djelovanje i destabilizaciju ne smije ometati suverene države da samostalno donose odluke o svojoj sadašnjosti i budućnosti. Pri tome je najveća odgovornost Njemačke, jer se Vučić često poziva na kancelarku Merkel i Njemačku i njenu podršku, a ona mora sada obuzdati i zauvijek zaustaviti Vučića.