Ima li Crna Gora razloga za slavlje nakon dobijanja pozitivnog IBAR-a

Piše: Nevena Kovačević

Na juče održanoj međuvladinoj konferenciji Crna Gora i zvanično je dobila pozitivan izvještaj o procjeni ispunjenosti privremenih mjerila (IBAR) za poglavlja 23 (pravosuđe i temeljna prava) i 24 (pravda, sloboda i bezbjednost).

Shodno novoj metodologiji o pristupanju EU, koju je Crna Gora prihvatila 2020. godine, predstoji rad na ispunjenju završnih mjerila kojih je ukupno šest i zatvaranju pregovaračkih poglavlja.

Za proevropsku i građansku Crnu Goru, IBAR je važan korak, koji označava ulazak u finalnu fazu integracijonog procesa. Za aktuelnu vlast, IBAR je samo još jedno tehničko pitanje koje je trebalo oposliti, okititi se tuđim perjem i ekspresno se vratiti strateškim temama.

Tako je Andrija Mandić, nakon manje od 24 sata od dobijanja IBAR-a povukao očekivan potez, predloživši dopunu dnevnog reda sjutrašnje skupštinske sjednice prijedlogom rezolucije o Jasenovcu, čije je usvajanje, zbog moguće hrvatske blokade IBAR-a, manevarski odloženo za kraj juna.

Reklo bi se, nikad brži zaokret - od evropske do velikosrpske agende. Razumljivo, Mandiću i ekipi nije bilo lako glumiti evropejce, dok iza kulisa raportiraju Vučiću. Predstava je završena, vrijeme curi, a vođino strpljenje odavno je na izmaku.

Zasluge i zablude

Evropski zvaničnici uputili su Crnoj Gori ohrabrujuće poruke, saglasivši se sa premijerom Milojkom Spajićem u ocjeni da je dobijanje IBAR-a istorijski momenat.

Premijer Spajić, između ostalog je kazao da je međuvladina konferencija na kojoj je formalizovan pozitivan IBAR kao Berlinski kongres vladavine prava. Sudeći prema Spajićevom poređenju, slavlje na crnogorskim ulicama trebalo je biti u najmanju ruku poput referendumskog.

Oprostila bi nam Evropa i po koju trobojku i rusku zastavu istaknute u slavljeničkom zanosu. Bio je to, prisjetimo se, sastavni dio folklora koji je krasio proslave svih izbornih pobjeda od tridesetog avgusta 2020. godine.

Objektivno posmatrano, IBAR je proizvod geopolitičkih okolnosti. Usljed uspona ekstremne desnice u Evropi, agresije Rusije na Ukrajinu, te genocida u Gazi, Evropskoj uniji nasušno je potrebna uspješna zapadnobalkanska priča.

Da bi EU povratila globalnu snagu, Crnoj Gori, kao dugogodišnjem regionalnom lideru u procesu EU integracija, briselska vrata širom su otvorena, uz mnoštvo prečica i sporednih prolaza.

IBAR kao podstrek Crnoj Gori, prema ocjeni briselske administracije, najlakši je put za oživljavanje procesa proširenja. Progledalo se kroz prste Crnoj Gori.

Zakonska rješenja su pretrčana, a bilo je i onih sa vrlo spornim, čak i neustavnim odredbama. Dobrom političkom voljom Brisela, presudna je bila forma, a ne suština.

Sagledavanje sveukupnog stanja u državi čiji sistem zahvaljujući neodgovornoj i neznavenoj vlasti na svim nivoima puca po šavovima i ovoga puta je izostalo.

Tragikomedija je upotpunjena pismom koje je Oliver Varhelji uputio Andriji Mandiću, čestitajući mu na izuzetnom liderstvu i skupštinskim rezultatima.

Tako je vojvoda koji svako malo suspenduje parlament i neskriveno radi protiv državnih interesa, a za račun beogradsko-moskovske centrale, od nepoželjnog partnera, miroljubivim preobražajem postao stožer evropskog puta Crne Gore.

Istina je, međutim, posve drugačija. IBAR je ponajmanje zasluga onih koji se njegovim dobijanjem najviše diče. Zapadno ignorisanje unutrašnjih prilika u Crnoj Gori, s druge strane, veoma je opasno.

U postibarskom periodu nema povlastica. Sve je prepušteno Crnoj Gori, a pažnja EU polako će opadati. Nikad povoljniji momenat za finalizaciju projekta pretvaranja Crne Gore u rusko-srpsku guberniju.

Proevropsko djelovanje antievropske vlasti

Navešćemo samo neke od primjera koji raskrinkavaju konstantne Spajićeve obmane da je njegova Vlada začetnik integracionog procesa, koji je započeo i okončaće se tokom njenog mandata.

Tačno je da je sistemski nerad crnogorskih institucija rezultirao višegodišnjom stagnacijom u pregovorima sa EU, počev od juna 2020, kada je otvoreno posljednje pregovaračko poglavlje.

Za vrijeme mandata Vlade Dritana Abazovića, crnogorski EU put je blokiran, uz prijetnju potpunim zaustavljanjem integracionog procesa. Međutim, Spajićeva Vlada, samo je ispoštovala tehničke standarde definisane političkom odlukom Brisela da pruži istorijsku šansu Crnoj Gori.

Od krize vlasti na svim nivoima, do dosljedne ispostave velikosrpske narudžbe - jasno je da je aktuelna vlast proevropska samo na retoričkoj ravni.

Podgorička kriza, gotovo izvjesno, okončaće se prijevremenim lokalnim izborima. Na stolu su dvije opozicione inicijative – za smjenu gradonačelnice Olivere Injac i skraćenje mandata gradskom parlamentu, o kojima će se raspravljati narednih dana.

Kriza vlasti nazire se i u Danilovgradu.

Šavnička izborna saga i dalje nije okončana. Vlada je pod pritiskom opozicije ukinula nezakonitu odluku o uvođenju prinudne uprave u toj opštini, a predsjednik države Jakov Milatović ranije je odbio da raspiše nove izbore, jer tekući izborni proces nije okončan.

Ipak, da li će i kada Vlada stvoriti preduslove za sprovođenje glasanja na dva preostala biračka mjesta nije poznato. Podsjetimo, izborni proces u Šavniku traje od oktobra 2022., a posljednji pokušaj glasanja bio je u decembru iste godine.

U Budvi i Andrijevici vode se komplikovani postizborni pregovori, s neizvjesnim epilogom, uz optužbe za izborne krađe, prijetnje i zastrašivanja.

U Pljevljima cvjeta ćirilica, predsjednik opštine Dario Vraneš organizuje proslavu Dana državnosti Srbije, na sceni su preimenovanja ulica po vojnicima agresorske JNA. O stanju u Pljevljima više zna srpski premijer Miloš Vučević, negoli građani i građanke opštine na čijem je čelu jedan od najistaknutijih neočetničkih izdanaka i SNS-ovih izvještača.

Predsjednik opštine Nikšić Marko Kovačević posljednjom izjavom najavio je da će se sa svima koji ne žele da budu braća četničkoj i neočetničkoj družini obračunavati kao sa Turcima. Ima li elemenata govora mržnje u Kovačevićevoj izjavi, tužilaštvo i dalje izviđa.

Dok mu je nikšićka URA otkazala podršku, demokrate mu čuvaju fotelju, tako da opoziciona inicijativa za smjenu Kovačevića, očito ni ovoga puta neće imati većinsku podršku nikšićkih odbornika.

Marko Kovačević ranije je oslobođen u postupku koji se protiv njega vodio zbog negiranja genocida, dok je u slučaju podignutog srednjeg prsta tokom intoniranja crnogorske himne koji je obrazlagao namještanjem sata, te vrijeđanja poslanika DPS-a Oskara Hutera, tužilaštvo procijenilo da nema osnova za pokretanje postupka zbog povrede državnog ugleda i govora mržnje.

Tužilaštvo se u sadejstvu sa lokalnom i državnom vlašću odavno postavilo kao faktor legitimizacije divljajućeg fašizma.

Na državnom nivou, goruća pitanja su zakon o dvojnom državljanstvu i rekonstrukcija Vlade.
Izmjene Zakona o crnogorskom državljanstvu jedan su od zahtjeva kojim je Milan Knežević uslovio dalju podršku Demokratske narodne partije Spajićevoj Vladi.

Premijer je prije nekoliko dana grubo obmanuo javnost, tvrdnjom da će novi državljani moći da steknu biračko pravo tek nakon deset godina. Međutim, članom 45 Ustava propisano je da je uslov za dobijanje biračkog prava dvije godine prebivališta, što znači da bi odredba koju je najavio Spajić bila neustavna i vjerovatno poništena od Ustavnog suda.

Nakon što su ugledni pravnici i politički oponenti raskrinkali Spajićevu obmanu, njegov kabinet najavio je ustavne izmjene, za koje je neophodna dvotrećinska podrška glasovima 49 poslanika, a zatim i tropetinska referendumska potvrda.

Kako prijedlog ustavnih izmjena makar za sada ne bi imao ni hipotetičku većinu, ostaje neustavno rješenje, koje bi potom poništio Ustavni sud, vraćajući prvobitnu odredbu od dvije godine, definisanu Ustavom.

Time bi i formalno stupio na snagu zakon skrojen po volji Aleksandra Vučića, a umjesto crnogorskih građanki i građana, o sudbini države odlučivale bi sendvičarsko-autobuske SNS skupine, privremeno registrovane u Crnoj Gori. Vučićev i Dodikov scenario postao bi crnogorska realnost.

Dok usljed haotične bezbjednosne situacije i kriminalnih obračuna na javnim mjestima usred dana građani strahuju za sopstvenu sigurnost, borci protiv kriminala bave se nabavkom policijskih vozila s ćiriličnim natpisima.

Ministar energetike Saša Mujović, promovisan kao nestranačka ličnost postavljen je na čelo podgoričkog PES-a. Nagrada za kulminaciju haosa u energetskom sektoru, izazvanog partijsko-porodičnim uhljebljavanjem podobnih i nestručnih kadrova.

Borba protiv korupcije pretvorila se u progon neistomišljenika, političkim hapšenjima u vidu predstava za javnost pompeznim stavljanjem lisica, presuđivanjem prije presude.

Slučaj bivšeg glavnog specijalnog tužioca Milivoja Katnića kao čin Mandićeve i Kneževićeve osvete i pokušaj stavljanja tačke na slučaj pod nazivom državni udar samo je jedan u nizu primjera političkog progona. A takvi primjeri, zasigurno ne odražavaju napredak na polju vladavine prava u suštinskom smislu.

Odnosi sa susjedima na istorijskom su minimumu. Za osam mjeseci, uspjeli smo da sakupimo čak četiri protestne note. Dvije iz Zagreba zbog odbijanja nastavka dijaloga o brodu Jadran i najavljene rezolucije o Jasenovcu, te dvije iz Sarajeva, zbog neisticanja zastave BIH na Mandićevom sastanku sa Dodikom u zgradi Skupštine, te Mandićeve izjave da je svesrpski sabor skup dvije države.

Nalogodavac konfrontacija sa Hrvatskom je Aleksandar Vučić, čiji je strateški cilj zaustaviti EU integracije Crne Gore.

U slučaju BIH, Mandićeva većina prijateljem smatra samo Dodika, dok je odnos prema zvaničnom Sarajevu krajnje neprijateljski.

Osim što je Zeta otpriznala Kosovo, poslanici vladajuće većine nijesu podržali prijem Kosova u SE.

Negatori genocida, branitelji Kosova i relativizatori velikosrpske agresije zauzeli su sve pore vlasti. Susjedi su nam do sada praštali, ali, po svemu sudeći, neće još dugo.

Posljedice usvajanja rezolucije o Jasenovcu koju Vučić potura Crnoj Gori bile bi dalekosežne – hrvatska blokada integracionog procesa, prekid diplomatskih odnosa, nazadovanje u rješavanju otvorenih pitanja.

Dok EU žmuri, Crna Gora je za manje od 24 sata ponovo skrenula s puta. Na ovoj stanici koja predstavlja prekretnicu, s klijentelističko-trgovačkom većinom, bliže smo velikosrpskom negoli zapadnom vozu.

Dok Mandić i Knežević preko poslušnog Spajića prave južnu pokrajinu, svađajući nas sa susjedima, razloga za slavlje zasigurno nema. San o evropskom putu, već sjutra mogao bi biti i formalno prekinut.