Analiza: Mogu li se rezultati budvanskih izbora preliti na državni nivo i hoće li Vučić pomiriti prosrpske koalicije

Piše: Nevena Kovačević

Lokalni izbori u Budvi održani su u nedjelju. Građani Budve birali su lokalnu vlast treći put za četiri godine. Preliminarni rezultati ukazuju da slijede dugi i neizvjesni pregovori, ali i da se budvanski fijasko pokreta Evropa sad itekako može odraziti na funkcionisanje izvršne vlasti.

Prema preliminarnim rezultatima, po devet mandata osvojile su dvije prosrpske koalicije „Za budućnost Budve“ koju čine Nova srpska demokratija, Demokratska narodna partija, Socijalistička narodna partija, Pokret za promjene, Ujedinjena Crna Gora, Prava Crna Gora, Slobodna Crna Gora, DEMOS i Radnička partija koju predvodi Mladen Mikijelj, te koalicija „Budva naš grad“ na čijem je čelu Nikola Jovanović, blizak uhapšenom predsjedniku opštine Milu Božoviću, koji je zapravo kontrolor i lider koalicije.

Riječ je o dvije struje nekad jedinstvene, a danas pocijepane budvanske vlasti. Da paradoks bude veći, Milo Božović i dalje je formalni predsjednik opštinskog odbora Nove srpske demokratije Andrije Mandića, iako su na nedjeljnim izborima nastupili odvojeno. Stvarni sukob zapravo je na relaciji Mandić – Božović, a razlozi su kako lične, tako i finansijske prirode. Nekadašnji saborci mjesecima razmjenjuju najteže optužbe, a pomenuta neslaganja su i dovela do finalnog rušenja vlasti formirane nakon izbora 2022. godine.

Demokrate su osvojile 4 mandata, pokret Evropa sad dva, a URA Dritana Abazovića jedan. Analizirajući rezultate, evidentan je pad podrške partijama koje čine državnu vlast, ili su bile dio vlasti nakon parlamentarnih izbora održanih 2020. godine. Najveći gubitnik budvanskih izbora bez sumnje je pokret Evropa sad.

Sa druge strane, Demokratska partija socijalista koja nije konstituent lokalne vlasti od 2016. godine bilježi značajan rast podrške, dok je novoformirana koalicija SDP, SD i LP, već prvim izbornim nastupom ostvarila procenat podrške dovoljan za mjesto u lokalnom parlamentu.

Uporedni podaci

Iako su i Andrija Mandić i predvodnik Božovićeve liste Nikola Jovanović u nedjelju uveče proglasili pobjedu, razloga za slavlje, čini se, ima samo Jovanović, dok bi Mandićeva ekipa, ukoliko ne prevaziđu teške nesuglasice lako mogla ostati izvan vlasti. No, i jedni i drugi trebali bi se zapitati šta je dovelo do pada podrške prosrpskim partijama u Budvi za čak deset odsto, u odnosu na prethodne izbore. Oko 300 glasova manje osvojile su i Demokrate, ali su uspjeli da zadrže broj ranijih mandata.

Demokratska partija socijalista osvojila je sedam mandata – dva više nego na prethodnim izborima, u koalicionom nastupu procrnogorskih partija. DPS je ovoga puta nastupio samostalno, a na čelu liste bio je Nikola Milović. Imajući u vidu značajan napredak i broj osvojenih mandata, DPS je dobra adresa za pregovore i mogli bi postati dio vlasti, kroz manjinsku podršku, ili direktno učešće. Koalicija SDP, SD, LP prvi put je nastupila na izborima i osvojivši jedan mandat i parlamentarni status, pokazala da počinje graditi izuzetno dobru osnovu za naredne izborne cikluse i širenje biračkog tijela, kako na lokalnom, tako i na državnom nivou.

Fijasko PES-a

Premda je nezgodno porediti lokalne i parlamentarne izbore, u slučaju pokreta Evropa sad Milojka Spajića, jedino se komparacijom ova dva izborna ciklusa može ilustrovati krah vladajuće partije na državnom nivou. Naime, PES je na budvanskim izborima osvojio svega sedam odsto glasova, odnosno dva mandata, što je tri puta manje u odnosu na broj glasova u Budvi na parlamentarnim izborima.

Spajićeva partija u ovaj izborni proces ušla je prilično nevoljno, bez partijske infrastrukture i listom sastavljenom, čini se, tek reda radi. Kadrovski deficit pokušali su da kompenzuju institucionalnom podrškom – nosilac liste bio je Predrag Zenović, glavni pregovarač Crne Gore sa Evropskom unijom. Suprotno prognozama, institucionalna podloga nije ojačala biračko tijelo PES-a. Naprotiv, učinila je politički poraz još bolnijim. S jedne strane, izostala je populističko-ekonomska kampanja koja je presudno utjecala na raniji nagli rast podrške na lokalnom nivou i u krajnjem, preuzimanje državne vlasti.

Druga strana medalje je nekonzistentna politika Vlade, u prvom redu premijera Spajića, koji ne odustaje od lošeg balansa između sprovođenja u praksu deklarativnog evropejstva i ispunjavanja želja koalicione rusko-srpske agenture. Očito da je Spajićeva paf paf metodologija izazvala nezadovoljstvo kako prosrpskih, tako i dijela suverenističkih birača koji su vjerovali u proevropsku orijentaciju PES-a.

Hoće li Vučić pomiriti zaraćene strane

Kao što je na početku navedeno, očekuju nas burni pregovori, uz moguće obrte i različite kombinacije. Posmatrano iz trenutne vizure, najviše šanse da formira vlast ima Nikola Jovanović, predvodnik liste Mila Božovića, sastavljene dominantno od opštinskih kadrova, najprije zbog činjenice da nije sužavao koalicioni potencijal, odbijanjem saradnje sa određenim partijama. Nasuprot njemu, Andrija Mandić decidno je saopštio da sa DPS-om neće pregovarati, dok je iz druge procrnogorske koalicije saopšteno da za njih dogovor sa Mandićem, odnosno koalicijom ZBB nije opcija. Tako Mandićeva koalicija ni uz podršku PES-a, URE i Demokrata ne bi sakupila 17 odborničkih mjesta, koliko je potrebno za formiranje budvanske većine.

Jovanović bi, ukoliko ne dođe do prosrpskog dogovora, mogao lako da formira vlast, uz manjinsku podršku ili direktnu participaciju DPS-a-, te jednog odbornika SDP-a. Druga opcija je dogovor sa Demokratama, Urom, PES-om i SDP-om, a nije isključeno da će se i pojedini konstituenti koalicije ZBB, manje vjerni Mandiću, prikloniti Jovanoviću. Navikli smo da udobne fotelje brišu razlike.

Iako je Mandić izjavom o velikoj pobjedi srpskog naroda pokušao na brzinu ispeglati trajući sukob prosrpske družine, brzo pomirenje djelovalo je kao malo vjerovatno, sve dok lider svih Srba nije javno obećao da će pomoći u prevazilaženju netrpeljivosti. Naime, u emisiji Ćirilica na televiziji HAPPY, nakon što je Milan Knežević komentarišući situaciju u Budvi kazao kako ne bi bili Srbi da nijesu posvađani, Vučić je odgovorio – "rešićemo to."

I tako su budvanski pregovori dobili sasvim novu dimenziju. Imajući u vidu Vučićevo aktivno učešće u izbornim procesima u Crnoj Gori i BiH, dovođenje sumnjivih lica, hapšenja, gašenje kamera na graničnim prelazima, medijsko-propagandne bitke, a naročito uspješnu infiltraciju proruskih struktura u crnogorsku
zakonodavnu i izvršnu vlast, miješanje srpskog vožda sasvim je očekivano. Regionu, reklo bi se i ne trebaju izbori. Dovoljno je da vođa napravi spisak i raspodijeli funkcije, uštedivši tako ogromna sredstva uložena u izbornu propagandu. A kako Andrija Mandić dosljedno sprovodi naređenja (Vučićeve zapovijesti) izgleda da će, ako želi ostanak na vlasti svoje koalicije, morati da izbroji do deset i nevoljno pristane na rješenje kojim bi Jovanoviću pripala funkcija predsjednika opštine. Dakle, ako Vučić pomiri zaraćene DF strane, ostali subjekti ostaće u opoziciji. Od ponavljanja izbora, realnije je očekivati formiranje neprincipijelne, foteljaške vlasti.

Činjenica da prosrpske partije uprkos padu podrške ili povećanju broja apstinenata imaju većinsku podršku građana Budve, ipak pokazuje da u Budvi nema značajnijih odstupanja u odnosu na 2022. godinu, kada je jedinstveni DF imao apsolutnu većinu.

Refleksije na državnu vlast

Nema dileme da će fijasko Spajićevog PES-a rezultirati jačanjem ucjenjivačkog potencijala Andrije Mandića i Milana Kneževića prema aktuelnom premijeru. Sa druge strane, Spajić bi budvansku poruku morao shvatiti veoma ozbiljno, ukoliko mu je cilj opstanak PES-a na političkoj sceni, dodatno zbog činjenice da nam uskoro, veoma izvjesno, predstoje i vanredni podgorički izbori. U trenutku kada prosrpske partije zahtijevaju da se glas za rezoluciju o Srebrenici što hitnije kompenzuje rezolucijom o Jasenovcu, a Crnoj Gori prijeti hrvatska blokada IBAR-a, Spajić bi morao staviti prst na čelo i dobro razmisliti. Nastavak neprincipijelnog dnevnopolitičkog trgovanja i povlađivanja Mandiću i Kneževiću, ili povratak na zapadni kurs. Sluganstvo Beogradu, ili istorijski korak ka Briselu. Zapadni ili velikosrpski zagrljaj, izbor je na Spajiću. Trenutak je odluke, a vrijeme curi.